Nhạc sĩ Trúc Phương tên thật là Nguyễn Thiên Lộc, sinh năm 1933 tại xã Mỹ Hòa, huyện Cầu Ngang, tỉnh Trà Vinh (Vĩnh Bình). Ông lãng mạn, yêu thích văn nghệ nên tự học nhạc, bắt đầu sáng tác những bài hát đầu tiên lúc vừa 15 tuổi. Xung quanh nơi ông ở trồng rất nhiều tre trúc, nên từ nhỏ ông đã yêu mến những âm thanh kẽo kẹt của tiếng tre va chạm với nhau và sau này ông lấy luôn bút danh là Trúc Phương. Ông sinh hoạt văn nghệ tại Ty Thông tin tỉnh Vĩnh Bình (tức tỉnh Trà Vinh) cuối thập niên 1950 trong một thời gian ngắn rồi lên Sài Gòn. Nhạc sĩ Trúc Phương bắt đầu học nhạc ở lớp nhạc của nhạc sĩ Trịnh Hưng – là người sáng tác những ca khúc về đồng quê và khuynh hướng đó của thầy dạy đã ảnh hưởng phần nào đến những sáng tác của Trúc Phương trong những năm đầu của sự nghiệp… và từ đó ông lập nghiệp luôn ở Sài Gòn. Những sáng tác đầu tiên của ông là hai bài “Tình thương mái lá” và “Tình thắm duyên quê” viết vào năm 1957. Tiếp sau đó là “Chiều làng em” (1958) và “Đò chiều” (1959). Bản nhạc “Tàu đêm năm cũ” bất hủ của ông được viết vào đầu thập niên 1960 để tặng cho những người sĩ quan phải đi xa nhà vì lúc đó chính quyền Ngô Đình Diệm có sắc lệnh hoán chuyển công tác sĩ quan, công chức miền Nam ra miền Trung và ngược lại. Ca khúc này được nhiều người biết đến và yêu mến mãi cho đến sau này và đã trở thành một trong những ca khúc kinh điển. Ca khúc “Xin cảm ơn đời” là bản nhạc cuối cùng mà ông viết vào tháng 3 năm 1995 với ca từ là những tâm tình, uẩn khúc mà ông muốn gửi lại cho đời lần sau cuối. Trong sự nghiệp âm nhạc của mình, nhạc sĩ Trúc Phương đã có khoảng 70 ca khúc được công chúng biết đến và yêu thích như: Nửa đêm ngoài phố, Buồn trong kỷ niệm, Thói đời, Hai lối mộng, Kẻ ở miền xa… Nhiều ca sĩ nổi tiếng nhờ trình bày các ca khúc của ông như Thanh Thúy, Chế Linh,… và hầu như bài hát nào của ông cũng có một sức sống bền bỉ cho đến ngày hôm nay ở bất cứ nơi nào có người Việt sinh sống.
Ta thấy rằng tài năng của nhạc sĩ Trúc Phương thì nổi trội như vậy, ông đã đạt đến đỉnh cao của nền âm nhạc mang âm hưởng miền Nam vậy mà cuộc đời của ông lại quá bất hạnh, đau thương đến khốn cùng. Cuối thập niên 60, ông có mở một số lớp nhạc ở số 33/230 đường Gia Long, Gò Vấp gọi là Trúc Phương Tự Lực đào tạo được một số ca sĩ như Thy Lệ Dung, Thy Lệ Huyền, Chinh Thông nhưng cũng không mấy thành công. Năm 1975, Trúc Phương không di tản và sống tại Sài Gòn. Ông vượt biên lần đầu năm 1976 nhưng không thành công, do vậy bị tịch thu nhà số 301 Lý Thường Kiệt, quận 11. Những năm sau đó ông vượt biên thêm 2 lần nữa nhưng vẫn không thành công. Lúc ra tù, vợ con li tán, ông sống không nhà cửa, không giấy tờ tùy thân. Khoảng giữa năm 1985, ông được nhận vào công tác tại Hội văn nghệ Cửu Long và được cấp một căn phòng tại số 6 Trần Hưng Đạo , thị xã Vĩnh Long để ở. Không lâu sau ông trở về thành phố Hồ Chí Minh làm đủ nghề kiếm sống và lang bạt khắp nơi. Ông từng trải lòng: “Nếu mà nói đói thì cũng không đói ngày nào, nhưng mà no thì chẳng có ngày nào gọi là no. Một năm như vậy, tôi ngủ ở Xa Cảng hết 9 tháng”. Ông qua đời ngày 18 tháng 9 năm 1995 vì bệnh sưng phổi, được gia đình an táng tại nghĩa trang Lái Thiêu, tỉnh Sông Bé.
Phong cách sáng tác của nhạc sĩ Trúc Phương hầu như đều có câu từ hoa mỹ, bay bổng nghe tràn đầy cảm xúc và gần gũi.Ngoài dòng nhạc viết về tình yêu quê hương thì nhạc sĩ Trúc Phương đa số viết nhạc về tình yêu đôi lứa với những nhớ thương, mong chờ, hy vọng, hay sự chia ly, ưu tư, đoàn viên. Đó là những cảm xúc chân thật, gần gũi dễ đi sâu vào lòng người nghe nhạc.
Tuy có gia đình sớm, nhưng với tính tình phóng khoáng của một nhạc sĩ tài hoa, nhạc sĩ Trúc Phương đã xiêu lòng trước nhiều người đẹp, trở thành nguồn cảm xúc bất tận để ông viết nhiều ca khúc nhạc vàng nổi tiếng, trong đó có bài THƯ GỬI NGƯỜI MIỀN XA được ông sáng tác vào thời gian sau này và được giao cho ca sĩ Trúc Ly, một ca sĩ của cục Tâm Lý Chiến có giọng cao lanh lảnh như cô Thanh Tuyền thâu đĩa.
Bấm vào hình trên để nghe ca khúc do Chế Linh trình bày.
“Theo dấu hài người về xa, đi khi quê hương thù hằn
Đêm trông mặt trời, từng mặt trời rơi sáng ven đô
Ngồi biên thư gửi anh chốn đó
Lạnh đêm nay lạnh không phải lạnh vì gió”
Hoàn cảnh của bài hát là chàng trai đi ra chiến trận đấu tranh vì hòa bình của quê hương đất nước. Cô gái ở nhà luôn dõi theo chàng trai của mình, cô vẫn hay viết thư gửi ra chiến trường dù không biết có được hồi đáp hay không. Ban đêm cô gái thấy lạnh mà lạnh không phải vì thời tiết mà lạnh ở trong lòng, cô đơn trống trải.
“Thư đến từng nẻo người qua văn non đôi câu vụng về
Khi chưa được về đọc thư tình anh nhớ tôi không
Đường anh đi vì yêu đất sống
Đường tôi đi còn yêu khắc khoải không ngừng”
Bấm vào hình trên để nghe ca khúc do Hương Lan trình bày.
Là thư vụng về của cô gái được gửi đi “đến từng nẻo người qua văn non” . Cô tự hỏi nếu không đọc thư của mình gửi thì người yêu có nhớ cô hay không. Cô cũng tự biết rằng người yêu ra đi vì lòng yêu đất nước không thể nào ép buộc được. Còn cô cũng yêu chàng trai “khắc khoải không ngừng”. Lời văn của nhạc sĩ Trúc Phương nghe thật tràn đầy cảm xúc, hơn nữa đây còn là cảm xúc của đôi lưa yêu nhau.
“Đời nhiều mơ nên vẫn mơ
Khoảng cách đâu xa, tầm tay đợi chờ
Cho nên trót đã một lần ta biết ta
Tuy muộn màng nhưng mặn nồng
Ta bước chậm vào đường yêu, nên khi ưu tư thật nhiều
Đôi khi hỏi lòng, chuyện lâu dài yêu có vui không
Mình cho nhau thời gian trắng đó
Buồn hay vui đời xui bất chợt đâu ngờ”
Bấm vào hình trên để nghe ca khúc do Giao Linh trình bày.
Đoạn điệp khúc là sự tin tưởng và niềm hi vọng của cô gái dành cho chàng trai và dành cho chính tình yêu của mình. Và cô cũng chấp nhận rằng nếu tình yêu đó của cô không thể tiếp tục lâu dài thì đó cũng là một tình yêu chân thành của cô dành cho người mình yêu, cô không bao giờ hối hận vì sự chờ đợi mà không biết trước chính xác ngày người yêu trở về hay có trở về hay không? Vì chiến tranh loạn lạc thì không biết trước được điều gì. Cô cũng sẽ không hối tiếc thanh xuân của mình dành cho chàng trai “Đôi khi hỏi lòng, chuyện lâu dài yêu có vui không, Mình cho nhau thời gian trắng đó, Buồn hay vui đời xui bất chợt đâu ngờ”.
Nhạc sĩ Trúc Phương là một người nhạc sĩ đầy nghệ sĩ tính, đầy mộng mơ. Qua ca khúc THƯ GỬI NGƯỜI MIỀN XA ta thấy được nhạc của ông rất giản dị, thân thiết và dịu dàng. Tuy ông ra đi khi tuổi đời còn rất sớm nhưng những tác phẩm để đời của ông đã trở nên gần gũi với tất cả mọi người và giúp ông leo lên được đỉnh cao sự nghiệp âm nhạc của mình.Trong rất nhiều nhạc sĩ đã thành danh trước năm 1975, có thể nói rằng nhạc sĩ Trúc Phương là người có tên tuổi nhất và có sức ảnh hưởng nhất của dòng nhạc vàng với rất nhiều ca khúc nổi tiếng được công chúng yêu mến suốt 60 năm qua, đặc biệt là dòng nhạc bolero. Với danh hiệu “ông hoàng của dòng nhạc bolero” thì bất kỳ ai cũng sẽ công nhận chỉ có duy nhất nhạc sĩ Trúc Phương là người xứng đáng với danh hiệu này hơn bất cứ ai.
