Bí ẩn về nghệ danh Từ Linh luôn đứng tên sáng tác cùng Đoàn Chuẩn

Mới đây, nhà sản xuất chương trình “Chân dung cuộc tình” đã đăng tải một số trích đoạn sắp phát sóng trong tập 3 với chủ đề “Đoàn Chuẩn – Nhạc sĩ mùa thu – Ông hoàng của những bản tình ca lãng mạn”. Chương trình có những tiết lộ về quan hệ giữa Đoàn Chuẩn và Từ Linh cũng như chuyện tình bí mật của ông với nữ ca sĩ Thanh Hằng (Lê Hằng).

Theo lời MC Minh Đức, nhắc đến tên Thanh Hằng thì có thể mọi người không biết nhưng Lê Hằng thì chắc chắn những người lớn tuổi sẽ quen thuộc, đó là một nữ ca sĩ rất nổi tiếng ở thập niên 60 và hai cái tên đó là của cùng 1 người.

Ca sĩ Thanh Hằng (Lê Hằng).

Trước năm 1954, ở Hà Nội, Thanh Hằng bắt đầu nổi lên và được rất nhiều nhạc sĩ theo đuổi, trong đó có Đoàn Chuẩn. Tuy nhiên khi được hỏi thì bà Thanh Hằng đều phủ nhận và khẳng định “Tôi với ông Đoàn Chuẩn chỉ là quen biết, xã giao chứ không yêu nhau”. Nhưng gần đây, nữ ca sĩ đã đồng ý gặp mặt MC Minh Đức và xác nhận mối quan hệ với nam nhạc sĩ.

Tại đây, bà nói: “Tôi cũng biết ông ấy sáng tác ca khúc “Tà áo xanh” dành cho tôi vì tôi rất hay mặc áo xanh. Tôi nhớ lắm, tôi từng đến nhà ông ấy, ra ngoài ban công đứng và hỏi ông: “Ơ, sao mùa xuân mà lá vẫn rơi, thế là thế nào nhỉ?”, đúng là tôi nói câu đó.

Bài hát ông viết về tôi, tôi rất cảm ơn nhưng mà bảo tôi hát thì tôi không hát. Người ta đã viết về mình, rồi mình lại ca ngợi mình thì không được, tôi không thích, tôi để cho người khác hát”.

Đặc biệt, khi nói về chuyện tình cảm với Đoàn Chuẩn, ca sĩ Thanh Hằng cho biết: “Tôi biết nhưng mà không thể tiến tới tình yêu được là vì ông ấy có vợ rồi”.

Đồng thời, bà cũng lần đầu tiết lộ về cuộc gặp gỡ bất ngờ với vợ của Đoàn Chuẩn: “Bà ấy có tới gặp tôi và hai người nói chuyện với nhau. Bà ấy bảo giữa em và chị có một người phải hi sinh. Tôi bảo thế thì tôi là người hi sinh. Ông ấy là người có vợ rồi thì tôi không thể yêu”, bà nói.

Nhạc sĩ Đoàn Chuẩn và vợ con năm 1952 ở Hải Phòng

Bên cạnh đó, chương trình còn có những tiết lộ về quan hệ giữa Đoàn Chuẩn và Từ Linh. “Có rất nhiều thắc mắc rằng Từ Linh là ai và suy nghĩ không công bằng về ông vì cho rằng Từ Linh chỉ là một người bạn thuần túy, không phải người sáng tác nhưng vì Đoàn Chuẩn yêu quý nên mới đưa tên vào. Rồi có người nói hai cái tên là của một người, không có ông Từ Linh nào cả chỉ là Đoàn Chuẩn tự nghĩ ra. Còn có một số nghệ sĩ nói Từ Linh chỉ là tài xế riêng của Đoàn Chuẩn, được quý mến nên thế”.

Nhưng theo lời MC Minh Đức thì câu chuyện về Từ Linh khá dài. “Ông là người bạn rất thân của Đoàn Chuẩn và có gia thế thuộc hạng “Không phải vừa” khi gia đình có một công ty vận tải rất lớn. Do đó gia đình Từ Linh làm dịch vụ vận tải cho gia đình Đoàn Chuẩn.

Ngoài đời, hai ông chơi rất thân và cùng nhau sáng tác, nên những tác phẩm có tên chung là công sức của cả hai người vì phải tâm đầu ý hợp thì mới viết ra được”.

Nhạc sĩ Đoàn Chuẩn và Từ Linh

Nhà văn Nguyễn Trương Quý, người bỏ ra nhiều công sức đi tìm câu chuyện về Đoàn Chuẩn – Từ Linh chia sẻ rằng: “Đoàn Chuẩn – Từ Linh như là một cặp bài trùng. Cho đến gần đây Từ Linh vẫn luôn là 1 ẩn số.

Trước giờ phút Từ Linh qua đời năm 1987 thì Đoàn Chuẩn đi bộ sang, mang theo máy đo huyết áp, rồi bóp chân và vuốt mắt cho bạn khi trút hơi thở cuối cùng.

Đoàn Chuẩn không phải dễ tính, ông là người rất chọn lọc cho nên việc ông đưa tên bạn mình các sáng tác thì có nghĩa là Từ Linh phải có một vai trò nào đó rất quan trọng”, nhà văn khẳng định.

Còn theo lời Hà Thạch Anh, con trai nhạc sĩ Từ Linh thì bố anh và Đoàn Chuẩn khăng khít đến mức ngoài sức tưởng tượng của mọi người. “Còn về tính cách thì hai ông lại trái ngược nhau, bác Chuẩn là người dễ xúc động còn bố tôi sống hòa nhã, chơi kèn, ghi ta và nhiều thứ khá giỏi.

Sau này, khi bố tôi mất, bác Chuẩn có sáng tác thêm vài bài nữa, tôi nghe khác lắm nhưng bác ấy vẫn đưa tên bố tôi vào”.

Nhạc sĩ Đoàn Chuẩn và con là Đoàn Chính

Đoàn Chuẩn (1924 -2001) tại Hải Phòng, ông xuất thân là nghệ sĩ biểu diễn ghi – ta Hawaii nhưng được người đời biết đến nhiều hơn ở vai trò nhạc sĩ với những tác phẩm đi cùng năm tháng như “Chuyển bến”, “Gởi gió cho mây ngàn bay”, “Gửi người em gái”, “Lá đổ muôn chiều”, “Lá thư”, “Tà áo xanh”, “Tình nghệ sĩ”, “Thu quyến rũ”,…. Hầu hết các ca khúc của nam nhạc sĩ đều được ghi tên tác giả là “Đoàn Chuẩn-Từ Linh”.

Còn Từ Linh tên thật là Hà Đình Thâu, (1928 – 1987) tại Hà Nội, quê gốc ở Hưng Yên. Sinh thời, ông là người có nhiều tài lẻ khi biết chơi guitar, thổi kèn, thường tỉ mẩn sửa cassette, biết tiêm phòng, chụp và chơi ảnh.

Đoàn Chuẩn

Đoàn Chuẩn được biết đến là một nhạc sĩ tiêu biểu của dòng nhạc trữ tình Việt Nam vào những năm thập niên 1950. Những ca khúc do nhạc sĩ Đoàn Chuẩn sáng tác có giai điệu và ca từ đẹp, lãng mạn, cuốn người nghe. Bởi thế nên tuy số lượng sáng tác ít ỏi, chưa tới 20 bài, nhưng những nhạc phẩm đã công bố của ông đều là những nhạc phẩm để đời và đa số đều quen thuộc với khán thính giả yêu nhạc như: Đường về Việt Bắc, Lá đổ muôn chiều, Tình nghệ sĩ, Thu quyến rũ, Tà áo xanh, Gửi gió cho mây ngàn bay, Gửi người em gái miền Nam… Không những nổi tiếng là một nhạc sĩ tài hoa, Đoàn Chuẩn còn nổi tiếng là một nghệ sĩ đào hoa, phong lưu và đầy chất chơi nên thời bấy giờ ông được người đời đặc cho nhiều biệt danh như:  “Ông hoàng nhạc tình”, “Công tử Bạc Liêu xứ Bắc” hay “Nhạc sĩ của mùa thu”… 

Đoàn Chuẩn sinh ngày 15 tháng 6 năm 1924 tại Hải Phòng, ông là con trai thứ hai của Đoàn Đức Ban – chủ hãng nước mắm Vạn Vân nổi tiếng và lớn nhất trên toàn cõi Đông Dương lúc bấy giờ, thậm chí hãng nước mắm của gia đình ông đã đi vào tục ngữ được mọi người truyền nhau “ Dưa La, cà Láng, nem Báng, tương Bần, Nước mắm Vạn Vân, cá rô Đầm Sét.”

Nhạc sĩ Đoàn Chuẩn

Từ nhỏ, Đoàn Chuẩn đã học tây ban cầm với Nguyễn Thiện Tơ, sau đó học Hạ uy cầm với William Chấn – họ đều là những nghệ sĩ guitar tài danh thuộc thế hệ đầu của Việt Nam.

Năm 1946, Đoàn Chuẩn cùng gia đình chuyển về Thanh Hóa, ông vào Liên khu 4, tại đây ông gặp Tô Vũ, Tạ Phước cùng đi hát với Ngọc Bích và sáng tác bài Tình Nghệ Sĩ (1947). Sau đó, Đoàn Chuẩn theo một đoàn cứu thương lên Việt Bắc và sáng tác bài “Đường về Việt Bắc”. Theo một số tài liệu thì ca khúc đầu tiên Đoàn Chuẩn sáng tác là bài “Ánh trăng mùa thu” , được ông viết vào năm 1947 tại làng Đống Năm, Đông Hưng, Thái Bình (ca khúc này gắn với một kỷ niệm của nhạc sĩ về làng Khuốc (đất chèo)).

Bài hát đầu tiên – Ánh Trăng Mùa Thu, với bìa sau quảng cáo cho nước mắm Vạn Vân của gia đình

Năm 1950, Đoàn Chuẩn trở về từ khu kháng chiến, lúc này ông bắt đầu phát hành một loạt ca khúc đã sáng tác từ trước, đồng thời viết thêm một số bài mới. Những ca khúc ông sáng tác đều được phát trên đài phát thanh và được khán thính giả yêu thích tân nhạc đón nhận nồng nhiệt. Các bài hát đó cũng được Tinh Hoa Huế xuất bản dưới tên “Nhạc Đoàn Chuẩn – Lời Từ Linh”.

Nhạc sĩ Đoàn Chuẩn và Từ Linh

Trong hầu hết các ca khúc do mình sáng tác, Đoàn Chuẩn thường ký bút danh Đoàn Chuẩn – Từ Linh. Hơn thế, tờ nhạc của những bài hát nổi tiếng như “Tình nghệ sĩ”, “Thu quyến rũ” chỉ để tên tác giả là Từ Linh chứ không ghi bút danh Đoàn Chuẩn. Có nhiều thông tin khác nhau về nhân vật Từ Linh này, bởi lẽ không ai biết chính xác Từ Linh là ai, ngay cả bản thân nhạc sĩ Đoàn Chuẩn lúc sinh thời cũng không nói rõ tại sao trong các sáng tác của mình đều có tên tác giả là Từ Linh. Vì thế có rất nhiều đồn đoán về nhân vật này. Có người nói ông là anh em kết nghĩa với Đoàn Chuẩn, có người nói ông là thợ nhiếp ảnh, lại có người khác nói ông là tài xế riêng của Đoàn Chuẩn. Nhiều người lại cho rằng Đoàn Chuẩn – Từ Linh là một, chỉ là cái tên mà Đoàn Chuẩn thích cho thêm vào mà thôi.

Theo thông tin trên báo “Người Đô Thị” thì Từ Linh là một người bạn thân thiết với Đoàn Chuẩn. Từ Linh tên thật là Hà Đình Thâu (1928 – 1992), ông là một người tài hoa nhưng rất kín đáo, kiệm lời, thậm chí có nhiều người sống gần nhà cũng không biết ông chính là Từ Linh trong những sáng tác của Đoàn Chuẩn. Từ Linh thích làm thơ, chơi nhạc nhưng chỉ là để thỏa mãn sở thích riêng của mình. Từ Linh và Đoàn Chuẩn thường hay gặp nhau, cùng nhau chụm đầu vào chiếc máy đĩa cối để nghe nhạc, thầm thì to nhỏ rồi thỉnh thoảng lại phá lên cười với nhau. Hai ông rất ít khi nói về việc sáng tác với người ngoài, dường như hai ông muốn giữ riêng cho mình và chỉ nghĩ đó là những việc làm cho vui chứ không nghĩ sau này sẽ có ngày người ta lại muốn tìm hiểu về điều này. Được biết sau khi Từ Linh mất, Đoàn Chuẩn có sáng tác thêm một số bài, nhưng ông vẫn để tên hai người như một sự trân trọng và tôn vinh tình bạn đã góp phần tạo cảm hứng nghệ thuật. Tuy nhiên cho đến nay, việc Từ Linh có tham gia như thế nào vào quá trình sáng tác những ca khúc để đời mang tên Đoàn Chuẩn – Từ Linh vẫn là một ẩn số vì những người trong cuộc đều đã không còn nữa.

Năm 1954, sau hiệp định Geneve, Đoàn Chuẩn chọn ở lại Hà Nội chứ không di cư vào Nam như nhiều nhạc sĩ sáng tác nhạc lãng mạn khác. Ông chỉ tập trung sáng tác nhiều ca khúc trong một thập niên từ 1947-1958, với sáng tác đầu tay là “Ánh trăng mùa thu” được viết vào năm 1947 sau đó có thêm nhiều ca khúc nổi tiếng vượt thời gian như: Tình nghê sĩ (1947), Đường về Việt Bắc (1948), Lá Thư (1949), Thu quyến rũ (1950, Chuyển bến (1952), Gửi gió cho mây ngàn bay (1952), Cánh hoa duyên kiếp (1953), Lá đổ muôn chiều (1954); Tà áo xanh, Chiếc lá cuối cùng, Để có những chiều tắt nắng, Vàng phai mấy lá (1955); Gửi em gái miền Nam (1956),… và một vài ca khúc được sáng tác rải rác trong những thập niên sau này như: Một Gói Nho Khô, Một Cánh Pensée (1988), Phấn Son (1989), Mầu Nắng Có Bao Giờ Phai Đâu (1989).

Có rất nhiều ca sĩ nổi tiếng đã trình bày các sáng tác của Đoàn Chuẩn như: Mộc Lan, Thái Thanh, Lệ Thanh, Minh Hiếu, Lệ Thu, Khánh Ly, Mai Hương, Ánh Tuyết, Bằng Kiều, Tùng Dương,…

Nhắc đến Đoàn Chuẩn người ta lại nhớ đến những ca khúc về mùa thu. Trong 10 tình khúc nổi tiếng nhất của ông, thì có đến 9 nhạc phẩm viết về mùa thu, duy chỉ có bài Gửi Người Em Gái Miền Nam là viết về mùa xuân, nhưng trong ca khúc vẫn xuất hiện hình ảnh của một mùa thu đã xa.

Lúc sinh thời, Đoàn Chuẩn từng chia sẻ: “Giời đất cho ta đủ cả bốn mùa, nhưng hình như chỉ có mùa thu là mùa của tình yêu, vì mùa hè thì oi bức, ồn ào quá; còn mùa đông lại giá lạnh, cô quạnh quá; mùa xuân thì vạn vật còn mải “rong chơi”…” Chắc có lẽ vì thế mà ông đã sáng tác nên những ca khúc về mùa Thu đầy xúc cảm và làm say mê biết bao thế hệ suốt những thập niên qua.

Tác giả Nguyễn Thụy Kha từng nhận xét về nhạc của Đoàn Chuẩn như sau: “Trong giai điệu của ông, ta cảm thấy có tiếng lá rơi nhè nhẹ, có tiết heo may se lạnh, có cả mùi thơm của cốm ủ lá sen. Nghe giai điệu của ông, ta cảm thấy bâng khuâng, yêu thương, luyến tiếc. Hơn nữa, còn thấy phảng phất ở giai điệu ấy hình bóng huyền diệu của những “tuyệt sắc giai nhân” đã hơn một lần làm xao xuyến trái tim “chàng công tử Hà Nội” dịu dàng và đa tình này.

Vẫn một tình nghệ sĩ ấy, vẫn một tà áo xanh ấy, vẫn gặp gỡ và chia tay muôn thuở. Nhưng trong giai điệu của Đoàn Chuẩn, mùa thu Hà Nội đã luồn vào trong từng ngóc ngách, trong từng cung bậc….”

Đoàn Chuẩn lập gia đình khá sớm, khi ông còn học trường trung học Louis Pasteur. Thuở ấy, Đoàn Chuẩn là một cậu công tử nhà giàu có chiếc xe Ford Frégatte và chiếc Buick, thuộc loại sang nhất không những ở thành phố cảng Hải Phòng mà cả ở Hà Nội. Là một chàng trai hào hoa, phong nhã cùng gia cảnh giàu có nhưng ông lại say mê cô nữ sinh cùng lớp tên Nguyễn Thị Xuyên. Một cô gái có xuất thân không mấy khá giả nhưng gia đình rất gia giáo cùng nhan sắc mỹ miều, đoan trang, hiền thục. Chưa một lần hẹn hò nhưng Đoàn Chuẩn nhất quyết về xin thân mẫu qua hỏi cưới cô nàng mà ông thầm yêu về làm vợ.

Nhạc sĩ Đoàn Chuẩn và vợ con năm 1952 ở Hải Phòng

Câu chuyện đó cũng đã được nghệ sĩ Đoàn Đính – con trai của nhạc sĩ Đoàn Chuẩn kể về cha mẹ như sau: “Thời đó, Đoàn Chuẩn và bà Nguyễn Thị Xuyên học chung một lớp, cả hai đều nói tiếng Anh và Pháp rất giỏi. Quá si mê cô gái đẹp người đẹp nết, Đoàn Chuẩn về xin bố mẹ cho cưới vợ. “Bà nội tôi liền đến nhà mẹ tìm hiểu thì thấy gia đình nhà mẹ rất gia giáo và đồng ý liền. Chiến tranh ngăn cách, gia đình nhà tôi chia ra làm hai, một nửa lên chiến khu Việt Bắc, một nửa ở lại. Mẹ tôi ngày đó hay mặc áo tím, khi bố lên thăm mẹ bồi hồi quá viết luôn ca khúc Đường Về Việt Bắc nên mới có hình ảnh người con gái áo tím trong bài hát”.

Một trong những điều mà nhạc sĩ Đoàn Chuẩn được công chúng nhắc đến nhiều, đó là mối tình của ông với các “bóng hồng” – những người đã tạo nên nguồn cảm hứng giúp ông viết nên nhiều bản tình ca.

Sau khi lập gia đình, Đoàn Chuẩn vẫn tiếp tục sống cuộc đời phiêu lãng với âm nhạc và những cuộc tình với những bóng hồng thể hiện trong lời ca nét nhạc của ông.

Thế nhưng người vợ của ông vẫn bao dung, một lòng chung thủy, chịu đựng tính bay bướm nghệ sĩ của chồng, bà đứng đằng sau để lo toan cho cuộc sống gia đình. Có lẽ vì bà biết rằng khi đã chấp nhận lấy một người chồng nghệ sĩ như Đoàn Chuẩn, một người phong lưu, đa tình, thì những cuộc tình ngoài luồng của ông là không thể tránh khỏi. Dù sao thì sau những cuộc tình thoáng qua, ông vẫn quay về với vợ con, và họ vẫn sống với nhau đến trọn đời. Và có thể bà cũng biết rõ, nhờ những cuộc phiêu lưu tình ái đó của Đoàn Chuẩn mà ông có chất xúc tác, cảm hứng để viết nên những tình khúc bất hủ.

Bà Nguyễn Thị Xuyên từng chia sẻ: “Ông lãng mạn đa tình lắm. Có vậy ông mới viết được bài hát hay thế. Ông muốn ngang thì ngang, muốn dọc thì dọc, tôi chiều ông hết. Bổn phận của tôi là chăm sóc chồng, nuôi con, lúc nào cũng an phận chịu đựng. Ông không biết đến sinh kế gia đình, con cái… Đời ông phóng khoáng. Nghe nhạc ông lúc nào tôi cũng ngạc nhiên – sao ông tài thế? Mỗi bài hát là kỷ niệm một mối tình đi qua đời ông. Ông chỉ viết một bài cho tôi, hồi đó ông chưa lơ mơ ai cả. Ông viết Đường Về Việt Bắc, nhớ nhà, nhớ vợ và màu tím áo lụa Hà Đông tôi mặc khi còn đi học. Đôi khi tôi cũng buồn vì ông tặng tình ca cho người phụ nữ khác. Nhưng lấy chồng nghệ sĩ, số mình chịu vậy”. (Theo báo Phụ Nữ – Xuân 2001).

Do luôn chảy trong mình dòng máu nghệ sĩ nên Đoàn Chuẩn không muốn nối nghiệp kinh doanh của cha mẹ để lại. Ông chỉ muốn sống đời với nghệ thuật, với cây đàn Hạ Uy Cầm, Đoàn Chuẩn sống phóng khoáng, lang bạt và đầy tính nghệ sĩ.

Sau năm 1956, hãng nước mắm Vạn Vân và tài sản gia đình ông bị nhà nước tịch thu. Đoàn Chuẩn phải đi dạy nhạc để sống qua ngày nơi căn nhà nhỏ ở đường Cao Bá Quát.

Cuối thập niên 1950, nhạc của Đoàn Chuẩn không được phổ biến ở miền Bắc nữa, thay vào đó những ca khúc của ông lại rất phổ biến và được yêu thích trong dòng người di cư vào miền Nam.

Vợ chồng nhạc sĩ Đoàn Chuẩn lúc tuổi xế chiều

Đầu năm 2000, Đoàn Chuẩn bị tai biến mạch máu não và rơi vào hôn mê. Sau đó, ông tỉnh lại nhưng mất tiếng nói, chỉ có thể bút đàm cho đến lúc qua đời. Ngày 15 tháng 11 năm 2001 nhạc sĩ Đoàn Chuẩn thanh thản về cõi vĩnh hằng, để lại niềm xót xa đầy tiếc thương cho gia đình và những người mến mộ người nhạc sĩ tài hoa.

Ngôi nhà của gia đình Đoàn Chuẩn nay vẫn ở số 9, phố Cao Bá Quát. Từ ngày hai ông bà mất, con cháu ông đã dùng căn phòng xưa ông vẫn thường ở để vừa làm nơi thờ phụng, vừa để làm phòng lưu niệm với rất nhiều hình ảnh, hiện vật gắn bó với nhạc sĩ suốt 77 năm cuộc đời.

Nhạc sĩ Đoàn Chuẩn và con là Đoàn Chính

Thoixua biên soạn

Viết một bình luận