Chất giọng người Sài Gòn – Đầy kiêu hãnh của người thành thị nhưng lại dễ mến và dễ thương vô cùng

Chất giọng của người Sài Gòn cũng như nét văn hóa hay con người của họ, chẳng thể nào lẫn vào đâu được. Nó là sự pha trộn và giao thoa của nhiều nét khác nhau ở nhiều nơi, sau cùng là thống nhất để cho ra nét đặc trưng. Không chỉ của những người bản xứ, mà còn có những người Chăm, người Hoa, người miền Trung đầu tiên đến vùng đất Gia Định hay người trong những cuộc di cư và nhập cư Sài Gòn,…Từ đó, hình thành nên một Sài Gòn vừa chung nhưng cũng vừa lạ, tạo nên một thứ ngôn ngữ vừa bản địa nhưng cũng vừa vay mượn từ nhiều nơi, của những người khai hoang vùng đất mới. 

Cuộc nhập cư điển hình năm 1955 của những người miền Trung vào miền Nam và Sài Gòn.

Nếu giọng của người Hà Nội được xem là giọng chuẩn của những người dân miền Bắc thì giọng của dân Sài Gòn cũng được xem là giọng chuẩn của những người dân Nam Bộ. Giọng chuẩn được hiểu là chất giọng không bị lai tạp hay pha trộn, cũng không bị cải biên theo thời. Ví dụ, khi nhắc đến người Hà Nội người ta sẽ nhớ ngay một chất giọng chuẩn với tông giọng nhẹ nhàng, ấm áp, có chút trầm và một chút bổng đan xen, những nét thanh nét sắc rõ ràng và người Hà Nội nói chuyện rất hay cùng điêu luyện chính là nhận xét chính xác mà chẳng ai có thể phủ nhận được. Tại sao gọi là điêu luyện? Bởi nó gần như là thuộc về “sở hữu” của những người bản xứ, chỉ có người Hà Nội và duy nhất người Hà Nội mới có thể làm được, dù có bắt chước cũng chẳng thể nào ra được cái chất ấy. Người ta hay ví von rằng: Người Việt Nam nói chuyện mà cứ như hát, nhưng sai, không phải là tất cả người Việt Nam mà chỉ có người Hà Nội là “nói như hát” mà thôi; hoặc thêm nữa là chất giọng của những cô gái Huế khi trầm tư mới được ví von như thế!

Nhưng với người Sài Gòn thì lại khác hoàn toàn, và chất giọng của người Sài Gòn cũng khác. Nó không mang theo sự ngọt ngào như “mía lùi” của một số người dân miền Tây Nam Bộ – ven của vùng sông nước trù phú với phù sa bồi đắp cùng con sông “chín cửa rồng”; cũng không cục mịch hay thô kệch như những người miền Đông Nam Bộ – nơi nắng cháy da cháy thịt, suốt ngày “bán mặt cho đất bán lưng cho trời”. Giọng của người Sài Gòn cũng có ngọt đấy! Nhưng cái ngọt ở đây nhẹ nhàng hơn và cũng có phần thanh thoát hơn! Nó như một thứ thanh âm đầy kiêu hãnh của những người “thành thị”, rất đặc biệt, không lẫn vào đâu được, dù có muốn bắt chước cũng chẳng thể nào được như họ. Hình như, qua nhiều năm trên vùng đất Sài Gòn – Gia Định, càng phồn hoa, càng trù phú và phát triển theo nhịp sống thị thành thì chất giọng của người Sài Gòn cũng theo đó mà trở nên “cao sang” hơn, “hiện đại” hơn. Dù có đôi phần thay đổi, nhưng cái thanh âm một thời của vùng đất thủ phủ Nam Bộ vẫn giữ được nét mộc mạc, chẳng hề đánh mất đi cái chất giản đơn của cái gốc chung Nam Bộ.

Cô gánh hàng rong vui vẻ

Giọng người Sài Gòn dễ nhận ra lắm, chỉ cần cất lên là biết liền! Chỉ cần ngồi ở một quán nào đó, nghe hai người nói chuyện cùng nhau, tâm sự trên đường, nói chuyện qua điện thoại,…cũng có thể dễ dàng nhận ra họ là người Sài Gòn. Cái chất giọng ấy nói thế nào nhỉ? Không cao vút như người Hà Nội, cũng chẳng nặng nề như người miền Trung, nó cứ lơ lửng ở tầm trung hay nói là giọng ngang ngang mang theo chút sang sảng riêng biệt….Điều đặc biệt, gần giống với chất giọng miền Tây là trong cách nói của người Sài Gòn lúc nào cũng có những từ “nghen”, “hen”, “hén”, “mèn”,…ở cuối câu. Những người dân miền khác đến, có yêu có khoái có mê cũng là vì mất chữ này đó. Hai người bạn đang ngồi tâm sự nói chuyện với nhau nhưng đến giờ về thì người kia sẽ buông ngya một câu: “Cũng trễ rồi, thôi, tôi dìa nghen!” – Người kia cũng tươi cười mà đáp lại ngay: “Ừa, cũng trễ rồi, dzậy anh dìa hen!”. Nói chuyện điện thoại đã đời, đến khi kết thúc câu chuyện và cúp máy, một người sẽ nói: “Hổng còn gì nữa, dzậy thôi hen!”. “Thôi” ở đây mang ý nghĩa của dừng lại, kết thúc một việc gì đó hoặc chấm dứt một cái gì đó. Người Sài Gòn nói chuyện bộc trực và cũng thoải mái lắm….Ngoài ra, người Sài gòn cũng thích sài từ “ghê” lắm, nó không phải là từ chê bai hay gì cả mà chỉ đơn thuần là một từ bổ ngữ, thêm cảm xúc trong câu nói, mang ý nghĩa là nhiều, lắm. Người Sài Gòn thường thêm từ “ghê” vào phía sau câu nói để diễn tả một sắc thái tình cảm nào đó. Ví dụ khi khen ngợi một ai đó: “Đẹp ghê!” – Chính là khen họ đẹp lắm; hay cũng là câu “đẹp ghê” nhưng với những người bạn cùng nhau và từ ghê được kéo dài hơi sẽ mang theo chất giọng đùa giỡn.

Có một điểm khác biệt giữa người miền Bắc và người Nam nói chung hay người Sài Gòn nói riêng, người miền Bắc sẽ dùng từ “vâng” khi nói chuyện, còn người Sài Gòn thay vào đó là chữ “dạ”. Rất ít người Sài Gòn dùng từ “vâng” trong giao tiếp, nếu có người Sài Gòn nào nói từ “vâng!” khi có người gọi thì trong giọng điệu đó sẽ có dáng dấp của sự đùa giỡn và cười cợt. “Dạ” là cách đáp trả lời nói của một người nhỏ tuổi hơn đối với người lớn hơn, nó là một câu đệm thể hiện phép lịch sự. “Em đã làm hết bài tập chưa?” – “Dạ rồi!”; “Con mới đi làm dzìa hả?” – “Dạ, con mới đi làm dzìa”…Tiếng “dạ” trong câu nói của người Sài Gòn nó ngọt lắm, nó tạo cho người nghe cảm giác “thương” làm sao…vừa dễ chịu lại còn gần gũi. Nó mang một nét thật riêng và chỉ cần nghe tiếng “dạ” ấy là có thể biết ngay đây là người miền Nam rồi.

Những cô cậu học trò lúc nào cũng “dạ”, “thưa” rất ngoan

Nếu là người miền khác, có thể là Trung cũng có thể là Bắc, khi được nhờ để diễn tả một đoạn thời ngắn khoảng vài ngày thì họ sẽ nói là “Từ bữa đó đến bữa nay”, còn người Sài Gòn thì ngắn gọn nhưng hiệu quả hơn nhiều: “hổm nay”, “hổm rài”, “bữa giờ”,….Có lẽ, trong cách dùng từ này nhiều người sẽ không hiểu vì nó quá ngắn gọn. Nếu so sánh từ “hổm nay”, “hổm rày” hay nghe ở những vùng quê Nam Bộ, dù nó có cùng một nghĩa như nhau nhưng lại có cảm giác hoàn toàn khác. Từ “hổm rày, miết, hồi hôm, ngày mơi,…” của người Sài Gòn khi bắt chước người dân miền sông nước, không có cảm giác chướng tai, cũng chẳng thấy ngượng ngùng vì lạ lẫm mà cảm giác thân thuộc, bởi người Sài Gòn vốn còn cái chất của người Nam Bộ chung mà.

Có ai trong chúng ta hay dùng từ “nhỏ” không? Ví dụ như nghe một người con trai Sài Gòn nói về một bạn nữ nào đó…sẽ là: “Nhỏ đó đẹp lắm!”, “Nhỏ học giỏi ghê!”,….Tiếng “nhỏ” được hiểu như tiếng “cái” của người Hà Nội vậy, thay cho từ bạn, từ “nhỏ” có cảm giác thân thuộc và gần gũi hơn “bạn” nhiều. Người Sài Gòn hay gọi “nhỏ” kèm theo tên người: “Nhỏ Thúy, nhỏ Hằng, nhờ Lan, nhỏ Ngân,…” cũng như người Hà Nội thì gọi: “Cái Linh, cái Trân, cái Tú, cái Uyên”.

Chất giọng của người Sài Gòn không được sang trọng và điệu đà như người Bắc đâu; cũng chẳng có sự trầm lắng hay thanh thanh của người Huế Thần Kinh. Một khi giọng người Sài Gòn đi vào tai, đi vào lòng, qua cách cảm của mỗi người, qua nỗi niềm nhung nhớ của những dân Sài Gòn lẫn dân miền khác bằng sự ngọt ngào của miền sông nước Nam Bộ, có chút gì đó rất thật thà từ những truyền thống xa xưa, một chút hào sảng và tự tin. Đây chính là cái “chất Sài Gòn” đang chảy mạnh trong từng mạch máu của người dân đô thành nơi đây. Đi đâu xa xa một chút, đột nhiên lại nghe văng văng đâu đó một tiếng “dạ” hay chữ “hen, nghen, ghê, hổm,..” là y như rằng…một vùng đất Sài Gòn lại vô tình hiện ra trước mắt những người nhớ.

Giọng rao hàng ở các chợ của Sài Gòn cũng rất vui tai, mọi người lúc nào cũng tươi cười đón khách

Cách diễn đạt câu từ giao tiếp của người Sài Gòn đa dạng lắm, có đôi khi chỉ bằng một câu nói giống nhau nhưng bằng nhiều cung điệu cùng giọng điệu khác nhau nó sẽ biến thành một ý nghĩa khác. “Dzui dzữ hen!” nếu được nói bằng giọng hơi gằn, mặt nghiêm một xíu thì sẽ nghe ra thành một câu mắng, nếu nói với một đám trẻ đang quậy phá và đùa nghịch thì bọn chúng tự khắc biết mình bị mắng và ngồi im lặng ngay. Nhưng cũng câu nói đó mà nói bằng giọng cao cao vui vẻ khi ngồi chung với đám bạn, thì câu đó lại trở thành một câu đùa ngay. Người Sài Gòn còn có một thói quen “đãi” giọng ở những chữ cuối của câu, nó cũng sẽ mang theo những sắc thái khác nhau khi hơn giận và khi vui đùa: “Hay dzữuuuu”, “Giỏi dzữuuuu” (nếu vui thì là khen, nếu giận chính là mắng”,….

Người Sài Gòn nói chuyện, sẽ có một số chữ họ phát âm giống nhau khiến cho người khác vùng miền cảm thấy khó nghe và khó hiểu bởi nó bị nhầm lẫn giữa âm “d,v, gi”, nó cũng giống như khi người Hà Nội phát âm lẫn các từ có phụ âm đầu là “r”. Nói cho nhanh nên thành ra là sai nhưng nếu viết và hiểu thì họ lại chẳng sai đâu, bởi đơn giản nó là giọng người Sài Gòn mà, nghe là biết và hiểu liền. Cũng không ai biết được có phải là do người Sài Gòn không phát âm được những chữ ấy hay là do quen miệng, nên các âm “d,v,gi” được họ nói ra rất thuận mà lại còn hợp vô cùng. Ví như, thay vì nói đúng là “Đi chơi vui vẻ hen!” thì người Sài Gòn sẽ nói là “Đi chơi dzui dzẻ hen!”, tự nhiên hơn mà còn thuận miệng hơn nhiều. Phát âm đúng từ “vui vẻ” trong câu nói của người Sài Gòn thành ra lại ngượng miệng và không quen.

“Thằng đó làm gì mà cà rề cà rề dzậy!” – Đây là cách mà người Sài Gòn nói một ai đó chậm chạp, làm việc không được nhanh chóng. Dù là một câu mắng đó, nhưng lại chẳng có sự nặng nề trong câu nói, cứ cảm giác như đang đùa. Hay “Ê, nhóc, lại biểu coi!”, “Ê, cho ly nước ít đá!”….Tiếng “Ê” trong câu nói của người Sài Gòn chỉ là một câu nói trổng thôi, chẳng mang ý nghĩa gì đâu, nó gần như là thói quen tỏng giao tiếp mà thôi.

Chất giọng người Sài Gòn dù mang theo chất “thành thị” kiêu hãnh nhưng lại dễ mến và dễ thương vô cùng

Người Sài Gòn cũng có cái vui lắm và cũng lạ lắm, khi mua hàng sẽ thương “quên” đi từ “bán”, chẳng hạn, thay vì nói là “bán cho tôi một chén chè” hay “bán cho tôi một gói thuốc”; thì họ lại tự động mà lượt bớt thành “cho chén chè, cho tô phở”,….Với họ, từ “cho” chính là mua đó nghen. Còn nữa, nghe người Sài Gòn nói chuyện với nhau thì y như rằng đâu đó cũng có những câu này: “Cho miếng coi!”, “Mầy thử làm coi!”, “Nói nghe dí coi!”,…Làm thử thì còn “coi” được, chứ nói chuyện thì làm sao mà “coi” nhỉ? Từ “coi” trong câu nói người Sài Gòn như một từ đệm, họ thích nói thế thôi chứ chẳng mang hàm ý gì. Còn cái vui nữa nè! Ngồi nghe người Sài Gòn nói chuyện mà cứ cảm giác lạ lạ đâu á, bởi mấy câu: “Sao ta?”, “Sao kì dzậy ta?”, “Được không ta?”,…nghe cứ như hỏi mình vậy á. Thực chất thì từ “dzậy ta” chính là tiếng địa phuonwgc ảu người Sài Gòn thôi, nó như kiểu nửa hòi người còn nửa đùa đùa vậy á!

Tiếng người Sài Gòn là thế, từ lạ thì “nhóc trơn” có khi khiến bạn bị loạn não với nó. Còn nếu bạn muốn giả giọng người Sài Gòn để nói chuyện, dù giống lắm đó nhưng lỡ mà bỏ quên mấy từ đệm thì đúng là….”hông biết gì hết trơn hết trọi á!”.

Viết một bình luận