Ngoài những chiếc xe, ô tô thì xe gắn máy là phương tiện di chuyển chiếm đa số tại Miền Nam Việt Nam trước những năm 1975. Bài này xin được chia sẻ về những hình ảnh chiếc xe gắn máy quen thuộc của người dân miền Nam.
Nhắc đến xe gắn máy thì chắc hẳn nhiều người dân trước đây đều biết đến xe Mobylette. Vào thời Pháp thuộc, hãng Motobécane của Pháp chế tạo ra những chiếc Mobylette được cung cấp phổ biến tại thị trường Việt Nam. Xe Mobylette ở Việt Nam có 2 loại Mobylette vàng và Mobylette xanh. Cả hai đều sử dụng động cơ 49,99cc được xếp vào loại veslomoteur không cần bằng lái. Chiếc Mobylette vàng có kiểu dáng nhỏ hơn và có ống giảm xóc phía trước, còn chiếc Mobylette xanh có kiểu dáng lớn hơn, nặng hơn và có ống giảm xóc cả bánh trước lẫn bánh sau nên có giá thành cao hơn.
Sau nhiều thời gian phát triển xe Mobylette vẫn không thay đổi quá nhiều về kiểu dáng và kết cấu. Vào thập niên năm 50 của thế kỷ 20 thân xe là những thanh ống tuýp được hàn lại với nhau. Một thập kỷ sau thì thân xe lại được thay thế bằng tôn ép. Màu sắc của xe cũng không thay đổi quá nhiều. Có lúc màu sắc của chiếc Mobylette vàng bị đổi sang màu xám.
Xe Mobylette được chế tạo nhắm vào yếu tố dễ sử dụng không chú trọng nhiều vào ngoại hình. Xe không cần phải sang số mà dùng embrayage automatique, vặn ga lớn thì xe chạy nhanh, vặn ga nhỏ thì xe chạy chậm và dựng lại y như những chiếc xe máy tay ga bây giờ vậy. Khi muốn nổ máy thì chỉ cần đạp cho nhanh là xe nổ máy. Đôi lúc đạp mệt nghỉ xe không nổ là do mình không gạt cái chốt ở đĩa dây couroi ăn vào động cơ.
SNếu có khi nào trong lúc bạn đạp xe đạp rồi nghĩ bụng sao không gắn một cái động cơ nhỏ lên xe đạp để khỏi phải đạp thì ý nghĩ đó đã có người nghĩ đến và chế tạo ra chiếc Vélosolex.. Chiếc Vélosolex, một chiếc xe đạp có gắn động cơ lên bánh trước. Động cơ này làm lăn như một cục đá tròn phía dưới. Khi người lái xe kéo cái cần trước mặt thì cục đá dở hổng lên ra khỏi bánh trước và bạn có thể thoải mái đạp xe đi như một chiếc xe đạp bình thường. Khi đạp đến một tốc độ nào đó, hạ cần xuống thì tốc độ của của xe sẽ làm cho động cơ nổ máy kéo chiếc xe đi bằng bánh trước. Khi xe đã chạy ngon trớn thì người lái có thể rút chân lên miếng để chân nhỏ ở giữa xe mà ngồi một cách thoải mái. Từ một ý kiến rất giản dị phát xuất giữa thế kỷ 20, xe Vélosolex vẫn còn tồn tại qua đến đầu thế kỷ 21.
Vì cách sử dụng giản dị, trọng lượng nhẹ nhàng nên các xe Mobylette, Vélosolex thông dụng trong giới sinh viên, học sinh và phái nữ.
Cao cấp hơn thì có các dòng xe Scooter của Ý: Vespa, Lambretta. Các xe scooter này vì lòng máy lớn hơn 50cc, nhỏ nhất 125 cc hoặc 150cc có khi lên đến 200 cc tùy theo kiểu. Vì phân khối lớn nên xe không được xếp vào loại vélomoteur và người sử dụng phải có bằng lái, trên 18 tuổi. Mẫu xe Vespa từ trước đến giờ vẫn không hề thay đổi là mấy, thân xe vẫn được làm bằng tôn ép. Có lẽ vì thế nên làm hình tròn như quả trứng để chịu lực tốt hơn. Động cơ xe được đặt ở chỗ phình bên phải, còn bên trái được dành để chứa đồ. Khi chạy, xe Vespa hơi nghiêng về bên phải vì bên này có trọng lượng nặng hơn.
Xe Lambretta có bề ngoài trông giống mẫu xe Vespa nhưng lại có cấu tạo khác nhau. Khung xe được làm từ những ống sắt hàn lại với nhau, động cơ chính được đặt ở giữa khung và che chắn bên ngoài bởi một lớp vỏ sắt. Ban đầu xe có đường nét cong mềm mại vào những năm đầu thập niên 60, nhưng sang những năm đầu thập niên 70 thì xe đổi sang kiểu dáng thắng để hợp với mốt thời gian ngày đó. Cả hai xe đều sang số bằng tay, bóp embrayage vào và vặn để đổi số.
Từ cuối thập niên 1950, Miền Nam cũng nhập cảng các loại xe gắn máy của Đức như Goebel, Sachs, Puch. Với đặc trưng riêng là bình xăng đắt trước người lại, sang số bằng tay, có ống giảm xóc cả trước lẫn sau sở hữu động cơ dưới 50 cc nên được xếp vào loại vélomoteur, không cần bằng lái. Mỗi hãng xe lại có những đặc điểm riêng khác nhau như máy xe Puch luôn được bóc trong lớp vỏ bằng nhôm. có quạt làm mát.
Nhờ vậy xe Push sở hữu lợi thế ngay cả khi dừng đèn đỏ, động cơ vẫn được làm mát. Vì là xe có sang số nên tuy chỉ có 50cc nhưng xe gắn máy của Đức có sức kéo mạnh mẽ hơn các dòng xe Mobylette ở số 1 và 2 nên được sử dụng nhiều để kéo xe lôi và có thể kéo thêm 4-5 hành khác và hàng hóa phía sau. Hãng Sách và Push đến nay vẫn còn tồn tại.
Như thế có lợi điểm là máy xe được làm mát ngay cả khi ngừng đèn đỏ. Vì là xe có sang số nên tuy chỉ có 50cc, xe gắn máy Đức có sức kéo mạnh hơn các xe Mobylette ở số 1, 2, nên cũng được dùng để kéo xe lôi, có thể kéo được thêm được bốn năm hành khách và hàng hóa phía sau. Hãng Puch và Sachs ngày nay vẫn còn tồn tại.
