Thời Pháp thuộc kéo dài khoảng 61 năm, bắt đầu từ năm 1884 khi mà Pháp ép triều đình Huế kí Hòa ước Giáp Thân cho đến tận năm 1945 khi Pháp hoàn toàn mất quyền cai trị ở Đông Dương, nước ta đã trải qua nhiều sự thay đổi giữa 3 miền Bắc – Trung – Nam. Trong đó Sài Gòn của miền Nam vừa là nơi chịu ách thống trị tàn bạo của Pháp, đồng thời cũng có những đổi mới theo năm tháng.
Trước kia khoảng năm 1865, cụ thể là ngày 3/10/1865 theo nghị định do Quyền thống đốc Nam Kỳ, Chuẩn đô đốc Pierre Rose ban hành thì Sài Gòn chỉ rộng khoảng 3km2 (bằng nửa quận 1 hiện nay). Còn có một Thành phố khác tên là Chợ Lớn ở vùng đất thấp hơn. Hầu hết thực dân Pháp sử dụng khu vực Thành phố Sài Gòn để xây dựng dinh thự hay công sở quan trọng sau khi họ đã chiếm được. Những công trình quan trọng được kể đến như nhà thờ Đức Bà, dinh Thượng Thơ, dinh Toàn quyền, chợ Bến Thành,… Thậm chí người Pháp còn quy hoạch Sài Gòn và trình bày kế hoạch cho cả Quốc tế và chính quốc Pháp, lấy tên kế hoạch là “Hòn ngọc Viễn Đông”. Pháp dồn toàn lực để phát triển khu Sài Gòn và tập trung vào các con đường trọng yếu như Catinat (đường Đồng Khởi ngày nay), Charner (đường Nguyễn Huệ), Bonnard (đường Lê Lợi), De la Somme (đường Hàm Nghi), Norodom (đường Lê Duẩn),…
Sài Gòn khi xưa cũng chỉ là một khu đất có nhiều lũy tre, mồ mả, còn có cả rẫy vườn và nhiều bò dê đi trên đường, trông hệt như vùng đất ở quê hiện tại. Nếu nói đúng hơn thì có lẽ thời đó Sài Gòn cũng có một chút gì đó gọi là yên bình chứ không xô bồ như bây giờ.
Từ khi đánh chiếm cho đến khi rời khỏi, có lẽ Pháp cũng chỉ tập trung triển khai khu đất quận 1 hiện nay. Năm 1954, khu Hòa Hưng ở quận 10 hiện nay kéo dài đến đoạn Bảy Hiền quận Tân Bình chìm trong mồ mả và nghĩa trang. Sau này chính quyền Sài Gòn mới gom chung lại thành nghĩa địa Đô Thành (công viên Lê Thị Riêng hiện nay).
Đoạn đường Nguyễn Thiện Thuật, Lý Thái Tổ quận 3 hiện nay cũng chỉ có sự hiện diện của các căn nhà lá, nhà đất và đường đi ngoằn ngoèo; Khu quận 4, quận 7, cầu Ông Lãnh, Cầu Kho cũng chỉ là các căn nhà lá ngổn ngang. Với sự lụp xụp của các căn nhà ở các quận ngoài quận 1 ra thì những người sinh ra thời đó không tưởng tượng được làm sao có thể gọi Sài Gòn sau khi đã gộp thêm các quận khác (quận 2, 3, 4, 5, 6, 7) là “Hòn ngọc Viễn Đông”.
Theo các số liệu còn sót lại cho biết, từ thời Pháp thuộc, kinh tế Sài Gòn đã khá dồi dào. Cụ thể là người Pháp xuất hơn 53.000 tấn gạo và hàng hóa trị giá 7.5 triệu franc, gạo chiếm 6 triệu franc. Những năm sau đó thì Sài Gòn tiếp tục xuất khẩu gạo và tơ, bông. Tuy hàng hóa Sài Gòn xuất đi nhiều như vậy nhưng vào thế kỷ XX, khi xây dựng Dinh Xã Tây (UBND TP. HCM hiện nay) vẫn bị thiếu tiền nên việc xây dựng bị đình trệ và kéo dài. Những công trình nổi tiếng khác cũng được xây vào thời đó là nhà thờ Đức Bà, Dinh Toàn Quyền, Bưu điện Sài Gòn,…
Trong khoảng năm 1938 thì kinh tế Sài Gòn vươn lên một cách rõ rệt và năm này cũng được đánh giá là những ngày tháng thịnh vượng nhất của Nam Kỳ. Giá vàng những năm 1938 – 1939 là khoảng 30 – 35 USD/ounce, nếu so sánh với thời điểm năm 2016 thì giá vàng sẽ là 12.650 USD/ounce. Với nền kinh tế của Sài Gòn vào năm 1938 tuy thịnh vượng là vậy nhưng ta phải biết rằng không phải nơi nào ở Sài Gòn cũng có thu nhập như vậy, đó là chưa kể Sài Gòn thời bấy giờ cũng chỉ là thuộc địa của Pháp chứ hoàn toàn không có quyền tự chủ. Để hiểu rõ hơn về sự phát triển và nét đẹp của Sài Gòn vào năm 1938 – 1939, chúng ta sẽ cùng ngắm Sài Gòn cũ xưa của Sài Gòn qua loạt ảnh sau đây.
Chợ Bến Thành được xem là một trong những ngôi chợ cổ nhất ở Sài Gòn, nơi đây hằng năm chào đón số lượng lớn lượt du khách đến Việt Nam thăm quan. Ngôi chợ cổ này được xây từ năm 1912 với 4 cửa Đông – Tây – Nam – Bắc. Đây là khu chợ 4 mặt tiền nổi tiếng nằm ở quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay. Chiếc đồng hồ ở cửa Nam được xem là biểu tượng không chính thức của Sài Gòn.
Nhà thờ Đức Bà được khởi công xây dựng từ năm 1877 và đến năm 1880 thì hoàn thành. Toàn bộ kiến trúc được thiết kế và theo dõi bởi kiến trúc sư J. Bourad. Ban đầu nhà thờ này có tên là nhà thờ Nhà Nước vì mọi chi phí xây dựng và trang trí nội thất của công trình do Soái phủ Nam Kỳ hỗ trợ với số tiền là 2.500.000 franc Pháp. Đến năm 1962 thì được đổi tên thành nhà thờ Đức Bà.
Công trình nhà thờ Đức Bà thu hút khách du lịch với tháp chuông của nhà thờ. Lúc đầu chuông của nhà thờ vô cùng đơn giản khi chỉ có 2 tháp chuông không có mái, cao 36.6m. Hai mái tháp chuông được xây dựng vào năm 1895 để che chắn cho 2 tháp chuông này với chiều cao là 21m. Sau đó công trình có treo thêm 6 chuông nữa. Bên trong nhà thờ được trang trí và thiết kế theo phong cách Roman và Gothic mang lại sự trang trọng nhưng lại không kém phần nhã nhặn.
Sau đây là những hình ảnh về Sài Gòn được chụp vào khoảng những năm 1938 – 1939
